ไขข้อข้องใจ “ฉีดเกล็ดเลือดเข้มข้น (PRP)” รักษาข้อเข่าเสื่อม... ทางเลือกใหม่หรือแค่กระแส? เจาะลึกความจริงที่คนไข้ต้องรู้
“หมอคะ ป้าได้ยินเพื่อนบ้านเขาไป ‘ปั่นเลือด’ ฉีดเข้าเข่าแล้วหายปวด เดินปร๋อเลย มันคืออะไรคะ? แล้วป้าจะทำบ้างได้ไหม?”
คำถามนี้หมอได้ยินแทบทุกวันครับ จากคนไข้ที่เดินเข้ามาด้วยอาการปวดเข่า ทรมานจากการเดิน หรือลุกนั่งลำบาก หลายคนพยายามกินยาแก้ปวดจนกระเพาะเริ่มประท้วง หรือบางคนก็กลัวการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่ามาก จนพยายามเสาะหาวิธีทางเลือก
วันนี้หมอเก่งจะมาเล่าให้ฟังแบบเจาะลึก แต่เข้าใจง่าย เหมือนเรานั่งคุยกันที่หน้าบ้านครับว่า เจ้า “เกล็ดเลือดเข้มข้น” หรือที่ทางการแพทย์เรียกว่า PRP (Platelet-Rich Plasma) นั้น จริงๆ แล้วมันคือยาวิเศษจริงไหม? ได้ผลแค่ไหน? และใครบ้างที่ฉีดแล้วจะคุ้มค่าที่สุด
ข้อเข่าเสื่อม: เมื่อยางรถยนต์เริ่มสึก
ก่อนจะไปถึงวิธีรักษา เรามาทบทวนกันนิดนึงครับว่า “ข้อเข่าเสื่อม” คืออะไร
ลองจินตนาการว่าผิวข้อเข่าของเราเหมือน “ดอกยางรถยนต์” ครับ ตอนเราเป็นหนุ่มสาว ดอกยางยังเต็ม แน่น หนา รองรับแรงกระแทกได้ดีเยี่ยม วิ่งไปไหนก็นิ่มนวล
แต่พอเราใช้งานมานานหลายสิบปี ดอกยาง (กระดูกอ่อน) ก็เริ่มสึกบางลง จนในที่สุด “ล้อแม็ก” (กระดูกแข็ง) มันก็มาบดเบียดกันโดยตรง ทำให้เกิดอาการปวด บวม และมีเสียงดังกรอบแกรบเวลาขยับ
PRP หรือ เกล็ดเลือดเข้มข้น คืออะไร?
แนวคิดของการรักษาด้วย PRP คือการใช้ “ยารักษาที่มาจากตัวเราเอง” ครับ
ในเลือดของเรา นอกจากจะมีเม็ดเลือดแดง (ที่ทำให้เลือดสีแดง) และเม็ดเลือดขาว (ที่ช่วยฆ่าเชื้อโรค) แล้ว ยังมีสิ่งที่เรียกว่า “เกล็ดเลือด” (Platelets) อยู่ครับ
ปกติเกล็ดเลือดทำหน้าที่ห้ามเลือดเวลาเรามีแผล แต่ความมหัศจรรย์ของมันคือ ภายในเกล็ดเลือดมี “ถุงยังชีพ” ที่บรรจุสารอาหารและสารกระตุ้นการซ่อมแซมร่างกาย (Growth Factors) อยู่มหาศาล
การทำ PRP คือการเจาะเลือดของท่านออกมา แล้วนำไปผ่านกระบวนการ “ปั่นแยก” ด้วยเครื่องเหวี่ยงสารความเร็วสูง เพื่อคัดเอาเฉพาะส่วนที่มีเกล็ดเลือดเข้มข้นที่สุด (เข้มข้นกว่าในเลือดปกติ 3-5 เท่า) แล้วฉีดกลับเข้าไปที่ข้อเข่าที่มีปัญหาครับ
PRP เข้าไปทำอะไรในเข่า?
เมื่อเราฉีด PRP เข้าไป เกล็ดเลือดเหล่านี้จะแตกตัวและปล่อยสาร Growth Factors ออกมา เปรียบเสมือนการส่ง “หัวหน้าช่างซ่อมบำรุง” จำนวนมหาศาล เข้าไปสั่งการในพื้นที่ก่อสร้าง
- ลดการอักเสบ: ช่วยดับไฟที่กำลังไหม้ในข้อเข่า ลดอาการปวดบวม
- กระตุ้นการซ่อมแซม: กระตุ้นให้เซลล์กระดูกอ่อนและเนื้อเยื่อรอบๆ พยายามซ่อมแซมตัวเอง (ในระดับที่ทำได้)
- ปรับสภาพน้ำในข้อ: ช่วยให้สภาพแวดล้อมในข้อเข่าดีขึ้น ลดความฝืดตึง
ความจริงจากงานวิจัย: PRP ได้ผลจริงไหม?
ตรงนี้สำคัญมากครับ หมออยากให้ทุกคนเข้าใจความจริง เพื่อไม่ให้คาดหวังเกินจริง
จากการรวบรวมข้อมูลงานวิจัยทางการแพทย์ล่าสุด พบว่า PRP “ได้ผลดี” ในกลุ่มผู้ป่วยดังนี้ครับ:
- ข้อเข่าเสื่อมระยะเริ่มต้นถึงปานกลาง (ระยะ 1-3): คือยังมีผิวกระดูกอ่อนเหลืออยู่บ้าง ไม่ใช่กระดูกชนกระดูก
- อายุน้อยกว่า 60-65 ปี: หรือผู้สูงอายุที่คุณภาพเลือดยังดี ร่างกายยังแข็งแรง
- คนที่ต้องการหลีกเลี่ยงสเตียรอยด์: PRP ปลอดภัยกว่าการฉีดสเตียรอยด์ในระยะยาว เพราะไม่มีผลข้างเคียงเรื่องกระดูกพรุนหรือเอ็นเปื่อย
ข้อควรระวัง: สำหรับคนไข้ที่เป็น ข้อเข่าเสื่อมระยะสุดท้าย (ระยะ 4) ที่ขาโก่งมาก หรือกระดูกชนกันสนิทแล้ว การฉีด PRP อาจช่วยลดปวดได้บ้างชั่วคราว แต่ ไม่สามารถทำให้กระดูกอ่อนที่หายไปหมดแล้วงอกขึ้นมาใหม่ได้ เหมือนยางรถยนต์ที่ดอกหมดเกลี้ยงแล้ว เติมลมยางวิเศษแค่ไหนก็ไม่ช่วยให้ดอกยางกลับมาครับ ในกรณีนี้การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าอาจเป็นคำตอบที่ดีกว่า
ขั้นตอนการรักษาฉบับ หมอเก่ง (เน้นความแม่นยำ)
การฉีด PRP ไม่ใช่แค่จิ้มเข็มเข้าไปตรงไหนก็ได้นะครับ ความแม่นยำคือหัวใจสำคัญของผลลัพธ์
- เจาะเลือด: ประมาณ 10-20 ซีซี (เหมือนเจาะเลือดตรวจสุขภาพ)
- ปั่นแยก: ใช้ชุดอุปกรณ์ปลอดเชื้อพิเศษ ปั่นแยกเอาเกล็ดเลือดเข้มข้น
- การฉีดด้วยอัลตราซาวด์นำวิถี (Ultrasound Guided): ขั้นตอนนี้สำคัญที่สุดครับ หมอจะไม่ฉีดแบบสุ่ม (Blind injection) แต่หมอจะใช้เครื่องอัลตราซาวด์สแกนดูภายในข้อเข่า เพื่อหาตำแหน่งที่ดีที่สุด หลบเส้นเลือด หลบเส้นประสาท และวางปลายเข็มลงไปในจุดที่มีปัญหาจริงๆ เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้เต็มร้อย และคนไข้เจ็บน้อยที่สุด
การเตรียมตัวและดูแลหลังฉีด
เรื่องนี้คนไข้ต้องช่วยหมอด้วยนะครับ เพื่อให้เลือดของเรามีคุณภาพดีที่สุด
- ก่อนฉีด: ควรพักผ่อนให้เพียงพอ ดื่มน้ำเยอะๆ และ งดกินยาต้านการอักเสบ (NSAIDs) อย่างน้อย 1 สัปดาห์ เพราะยาพวกนี้จะไปขัดขวางการทำงานของเกล็ดเลือดครับ
- หลังฉีด: อาจมีอาการปวดตึงๆ ได้บ้างใน 1-2 วันแรก ให้ประคบเย็นและทานยาแก้ปวดพาราเซตามอลได้ แต่ให้เลี่ยงยาแก้อักเสบต่อไปอีกสัก 1-2 สัปดาห์ เพื่อให้เกล็ดเลือดทำงานได้เต็มที่
- งดใช้งานหนัก: พักการเดินเยอะๆ หรือออกกำลังกายหนักๆ ประมาณ 2-3 วัน
พยากรณ์โรค: ฉีดแล้วอยู่ได้นานแค่ไหน?
โดยทั่วไป หลังฉีด PRP คนไข้จะเริ่มรู้สึกดีขึ้นในช่วง 2-4 สัปดาห์ และผลการรักษาจะอยู่ได้นานประมาณ 6 เดือน ถึง 1 ปี ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรคและการดูแลตัวเอง
บางคนฉีดเข็มเดียวจบ บางคนอาจต้องฉีดซ้ำ 2-3 เข็ม ห่างกันเดือนละครั้ง ขึ้นอยู่กับการประเมินของแพทย์ครับ
บทสรุป
PRP หรือการฉีดเกล็ดเลือดเข้มข้น เป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัยสูงสำหรับผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อมระยะเริ่มต้นถึงปานกลาง เพราะเป็นการใช้เลือดตัวเองมาช่วยซ่อมแซมร่างกาย ลดอาการปวด และยืดอายุการใช้งานของข้อเข่าออกไป
แต่ PRP ไม่ใช่ยาวิเศษ ที่จะรักษาได้ทุกระยะ ถ้าเข่าเสื่อมมากแล้ว การคาดหวังผลลัพธ์อาจต้องพูดคุยกับแพทย์อย่างละเอียด
สิ่งสำคัญที่สุดคือ การวินิจฉัยที่ถูกต้อง และการรักษาที่แม่นยำด้วยเทคโนโลยีอัลตราซาวด์ รวมถึงการปรับพฤติกรรม ลดน้ำหนัก และบริหารกล้ามเนื้อรอบเข่า เพื่อให้เข่าของเราแข็งแรงจากภายในสู่ภายนอกครับ
บทความนี้ให้ข้อมูลทั่วไป หากอาการไม่ดีขึ้นควรปรึกษาแพทย์ สามารถปรึกษาปัญหากระดูกและข้อ หรืออาการปวด ได้ที่ ผศ.นพ.ธนินนิตย์ ลีรพันธ์ (หมอเก่ง) ผู้เชี่ยวชาญโรคกระดูกและข้อ จังหวัดเชียงใหม่ สอบถามปัญหาโรคกระดูกและข้อ ปวดหลัง ปวดคอ ปวดเข่า ปวดไหล่ กระดูกพรุน ได้ครับ 📱 Line ID: @doctorkeng โทร 081-5303666
#ข้อเข่าเสื่อม #ฉีดPRP #เกล็ดเลือดเข้มข้น #รักษาข้อเข่าเสื่อมไม่ผ่าตัด #หมอเก่งกระดูกและข้อ #ปวดเข่า #อัลตราซาวด์ข้อเข่า #ฉีดเข่าเชียงใหม่ #สุขภาพผู้สูงอายุ #กระดูกและข้อ
References
- Filardo G, Kon E, Buda R, et al. Platelet-rich plasma intra-articular knee injections for the treatment of degenerative cartilage lesions and osteoarthritis. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2011;19(4):528-535.
- American Academy of Orthopaedic Surgeons (AAOS). Management of Osteoarthritis of the Knee (Non-Arthroplasty) Evidence-Based Clinical Practice Guideline. Rosemont, IL: AAOS; 2021.
- Dai WL, Zhou AG, Zhang H, Zhang J. Efficacy of Platelet-Rich Plasma in the Treatment of Knee Osteoarthritis: A Meta-analysis of Randomized Controlled Trials. Arthroscopy. 2017;33(3):659-670.
- McLuthria S, Jain MJ, Bhosale S. Platelet-rich plasma in osteoarthritis knee: current concepts. J Clin Orthop Trauma. 2019;10(5):856-861.
- Hohmann E, Tetsworth K, Glatt V. Platelet-Rich Plasma MIGHT Be Effective in the Treatment of Knee Osteoarthritis:
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น