ปวดพับในเข่า นั่งยองไม่ได้! คลำเจอก้อนนิ่ม ๆ... สัญญาณเตือนภัยที่ "หลังเข่า" บอกอะไรเราบ้าง?
"หมอครับ ผมนั่งขัดสมาธิไม่ได้เลย มันตึงไปหมดที่ข้อพับเข่าด้านหลัง พอลองเอามือคลำดูเหมือนเจอก้อนอะไรนิ่ม ๆ เด้ง ๆ เหมือนลูกโป่งน้ำ มันคือเนื้องอกหรือเปล่าครับ? ผมกังวลมากเลย"
นี่คือคำถามจาก "คุณสมชาย" ข้าราชการเกษียณวัย 65 ปี ที่เดินกะเผลกเข้ามาในคลินิกด้วยความกังวลใจ แกเล่าว่าปกติชอบนั่งสวดมนต์นาน ๆ และทำสวน แต่ช่วงหลังมานี้ แค่จะย่อตัวลงนั่งยอง ๆ เพื่อถอนหญ้า ก็รู้สึกปวดตึงที่หลังเข่ามาก จนต้องเลิกทำสวนไปเลย
อาการปวดบริเวณ "ข้อพับเข่า" (Popliteal Fossa) เป็นตำแหน่งที่คนไข้มักจะมองข้ามครับ เพราะเรามองไม่เห็นด้วยตาตัวเองเหมือนหัวเข่าด้านหน้า แต่เชื่อไหมครับว่า พื้นที่เล็ก ๆ ด้านหลังเข่านี้ เป็น "ชุมทาง" ที่สำคัญมาก เพราะมันรวมเอาทั้งเส้นเอ็น เส้นประสาท เส้นเลือด และถุงน้ำไขข้อ ไว้ด้วยกัน
อาการปวดตรงนี้จึงเป็นเหมือนกล่องปริศนาที่หมอกระดูกและข้อต้องแกะรอยให้เจอ เพราะมันเป็นได้ตั้งแต่ "กล้ามเนื้ออักเสบธรรมดา" ไปจนถึง "เส้นเลือดอุดตันที่อันตรายถึงชีวิต" วันนี้หมอจะพามาไขความลับของพื้นที่หลังเข่ากันครับ ว่าอาการปวดของคุณ เป็นสัญญาณของโรคอะไรได้บ้าง
1. ถุงน้ำหลังเข่า (Baker’s Cyst) – ผู้ต้องหาเบอร์หนึ่ง
ถ้าคุณคลำเจอก้อนนิ่ม ๆ ที่หลังเข่า หรือรู้สึกเหมือนมีลูกโป่งน้ำขวางอยู่เวลางอเข่าสุด ๆ 80% คือสิ่งนี้ครับ
มันคืออะไร? มันไม่ใช่เนื้องอกร้ายครับ แต่มันคือ "น้ำไขข้อ" ที่ไหลเอ่อออกมาจากในข้อเข่า ธรรมชาติของข้อเข่าเราจะมีน้ำหล่อลื่นอยู่ แต่เมื่อเข่าเกิดปัญหา (เช่น เข่าเสื่อม หรือ หมอนรองกระดูกฉีก) ร่างกายจะผลิตน้ำไขข้อออกมาเยอะเกินไป จนแรงดันในเข่าสูงขึ้น น้ำเหล่านี้เลยหาทางออก โดยดันผ่านประตูด้านหลังเข่า ออกมาโป่งพองเป็นถุงน้ำครับ
อาการ:
- คลำได้ก้อนนิ่ม ๆ ที่ข้อพับเข่า ก้อนอาจจะยุบลงเวลางอเข่า และตึงขึ้นเวลาเหยียดขาตรง (Foucher’s sign)
- ปวดตึงเวลาเหยียดขาหรือนั่งยอง ๆ
- ถ้าถุงน้ำแตก (Ruptured Cyst) จะปวดแสบปวดร้อนที่น่องอย่างรุนแรง และน่องจะบวมแดง คล้ายเส้นเลือดอุดตัน
2. หมอนรองกระดูกเข่าฉีก (Posterior Horn Meniscal Tear)
หมอนรองกระดูกคนเราเป็นรูปตัว C ครับ ส่วนที่มักจะฉีกขาดได้ง่ายที่สุดคือ "ส่วนเขาด้านหลัง" (Posterior Horn)
อาการ:
- ปวดลึก ๆ ด้านหลังเข่า โดยเฉพาะเวลางอเข่าสุด ๆ เช่น นั่งยอง หรือนั่งพับเพียบ
- อาจมีอาการ "เข่าล็อก" (Locking) คือเหยียดเข่าไม่ออก หรือรู้สึกเหมือนมีอะไรมาขัด ๆ ในข้อ
- บางครั้งอาการนี้แหละครับ เป็นสาเหตุต้นตอที่ทำให้เกิดถุงน้ำ Baker’s Cyst ตามมา
3. กล้ามเนื้อและเส้นเอ็นหลังเข่าอักเสบ (Hamstring / Popliteus Tendinitis)
พบบ่อยในนักวิ่ง นักปั่นจักรยาน หรือคนที่เดินขึ้นลงเขาเยอะ ๆ
- Hamstring Tendinitis: เจ็บที่เส้นเอ็นด้านข้างของข้อพับ (ทั้งด้านในและด้านนอก) มักเกิดจากการวิ่งกระชาก หรือยืดเหยียดไม่พอ
- Popliteus Tendinitis: กล้ามเนื้อนี้ชิ้นเล็ก ๆ แต่อยู่ลึก แปะอยู่หลังกระดูกเข่า ทำหน้าที่ "ปลดล็อกเข่า" เวลาเราเริ่มงอเข่า ถ้าอักเสบจะปวดลึก ๆ ด้านหลังค่อนไปทางด้านนอก
4. ภัยเงียบที่อันตราย: ลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดดำ (Deep Vein Thrombosis - DVT)
อันนี้คือสิ่งที่หมอกลัวที่สุด และต้องแยกให้ออกครับ! เพราะถ้าลิ่มเลือดหลุดไปอุดที่ปอด อาจเสียชีวิตได้
สัญญาณเตือน:
- ปวดน่องและข้อพับเข่ามาก
- "ขาบวม" อย่างชัดเจน (บวมทั้งขา หรือบวมกว่าอีกข้าง)
- ผิวหนังบริเวณน่อง "แดงและอุ่น" กว่าปกติ
- มักเกิดในคนที่ไม่ได้ขยับขานาน ๆ เช่น นั่งเครื่องบินยาว ๆ นอนติดเตียง หรือเพิ่งผ่าตัดมา
- ข้อควรปฏิบัติ: ถ้ามีอาการแบบนี้ งดนวดเด็ดขาด และรีบไปโรงพยาบาลทันทีครับ
การตรวจวินิจฉัย: รู้ได้อย่างไรว่าเป็นอะไร?
เมื่อมาพบหมอ หมอจะตรวจร่างกายโดยละเอียดครับ
- การคลำ: เพื่อแยกก้อนถุงน้ำออกจากก้อนแข็งอื่น ๆ และดูตำแหน่งกดเจ็บ
- อัลตราซาวด์ (Ultrasound): เป็นเครื่องมือที่ยอดเยี่ยมสำหรับบริเวณนี้ครับ สามารถเห็นถุงน้ำ Baker’s Cyst ได้ชัดเจน และยังใช้เช็กหลอดเลือดได้ด้วยว่ามีลิ่มเลือดอุดตันไหม
- เอกซเรย์ (X-ray): ดูภาวะข้อเข่าเสื่อมที่เป็นสาเหตุหลัก
- MRI: จำเป็นในกรณีที่สงสัยว่าหมอนรองกระดูกฉีก หรือต้องการดูรายละเอียดโครงสร้างลึก ๆ ก่อนผ่าตัด
แนวทางการรักษา: เจาะน้ำออก...หายไหม?
หลายคนมาหาหมอเพื่อขอให้ "เจาะถุงน้ำออก" หมอขออธิบายแบบนี้ครับ
1. การรักษาถุงน้ำ (Baker’s Cyst)
- การเจาะดูดน้ำ (Aspiration): ช่วยลดอาการปวดตึงได้ทันทีครับ "แต่" มักจะกลับมาเป็นซ้ำได้อีกไวมาก เพราะเราแค่เอาน้ำออก แต่ไม่ได้ปิดก็อกน้ำ (สาเหตุในเข่า)
- การรักษายั่งยืน: ต้องรักษาที่ต้นเหตุครับ เช่น ถ้าเข่าเสื่อมอักเสบ ให้กินยาลดอักเสบ ฉีดยาสเตียรอยด์ หรือฉีดน้ำเลี้ยงข้อเพื่อลดการระคายเคืองในเข่า เมื่อในเข่าสงบ ร่างกายจะเลิกผลิตน้ำเกิน ถุงน้ำด้านหลังจะยุบไปเองครับ
2. การรักษากล้ามเนื้อ/เส้นเอ็น
- พักการใช้งาน หลีกเลี่ยงท่าที่เจ็บ (เช่น งดนั่งยอง)
- ประคบเย็นในช่วงแรกถ้าปวดบวม
- กายภาพบำบัด ยืดเหยียดกล้ามเนื้อ Hamstring และน่อง
3. การผ่าตัด
- ส่วนใหญ่ "ไม่จำเป็น" ต้องผ่าตัดเลาะถุงน้ำครับ เว้นแต่ก้อนใหญ่มากจนกดทับเส้นประสาท
- แต่ถ้าสาเหตุมาจาก หมอนรองกระดูกฉีก ที่ทำให้เจ็บเรื้อรัง อาจต้องใช้การ "ผ่าตัดส่องกล้อง" (Arthroscopy) เข้าไปเย็บซ่อมหมอนรองกระดูก และเจาะระบายถุงน้ำจากด้านในครับ
ปัจจัยเสี่ยงที่เลี่ยงได้
- น้ำหนักตัว: น้ำหนักที่มากเกินไป เพิ่มแรงดันในข้อเข่า ทำให้น้ำไขข้อถูกดันไปด้านหลังได้ง่าย
- ท่านั่ง: การนั่งยอง ๆ นั่งพับเพียบ หรือคุกเข่า เป็นการเพิ่มแรงดันในช่องข้อเข่าอย่างมหาศาล ควรเปลี่ยนมานั่งเก้าอี้ห้อยขาจะดีที่สุดครับ
- การยืดเหยียด: ก่อนและหลังออกกำลังกาย ควรยืดกล้ามเนื้อน่องและต้นขาด้านหลังให้เพียงพอ เพื่อลดความเสี่ยงเส้นเอ็นอักเสบ
สรุป: ปวดหลังเข่า ไม่ใช่แค่เรื่องเส้นตึง
สำหรับเคสของคุณสมชาย หลังจากตรวจอัลตราซาวด์พบว่าเป็น Baker’s Cyst ขนาดใหญ่ ที่เกิดจาก ภาวะเข่าเสื่อมระยะเริ่มต้น ครับ หมอไม่ได้เจาะน้ำออกทันที แต่ให้ยาต้านการอักเสบและแนะนำให้งดการนั่งยอง ๆ ปรับเปลี่ยนท่าทำสวน ผ่านไป 2 สัปดาห์ อาการปวดลดลง ก้อนยุบตัวลงจนไม่รบกวนชีวิตประจำวัน
หมออยากฝากไว้ว่า ถ้าคุณมีอาการปวดหลังเข่า หรือคลำได้ก้อน "อย่าเพิ่งไปบีบนวดรุนแรง" นะครับ เพราะถ้าเป็นก้อนถุงน้ำ การนวดแรง ๆ อาจทำให้ถุงน้ำแตกและอักเสบลุกลามได้ หรือถ้าเป็นลิ่มเลือดอุดตัน การนวดอาจทำให้ลิ่มเลือดหลุดเข้าปอด เป็นอันตรายถึงชีวิต
สังเกตตัวเองให้ดี ถ้ามีก้อน มีบวม หรือปวดลึก ๆ จนงอเข่าไม่ได้ ให้มาปรึกษาหมอเพื่อหาสาเหตุที่แท้จริง การรักษาที่ตรงจุด จะช่วยให้คุณกลับมาเดินเหินและทำกิจกรรมที่รักได้อย่างมีความสุขครับ
บทความนี้ให้ข้อมูลทั่วไป หากอาการไม่ดีขึ้นควรปรึกษาแพทย์ สามารถปรึกษาปัญหากระดูกและข้อ หรืออาการปวด ได้ที่ ผศ.นพ.ธนินนิตย์ ลีรพันธ์ (หมอเก่ง) ผู้เชี่ยวชาญโรคกระดูกและข้อ จังหวัดเชียงใหม่ สอบถามปัญหาโรคกระดูกและข้อ ปวดหลัง ปวดคอ ปวดเข่า ปวดไหล่ กระดูกพรุน ได้ครับ 📱 Line ID: @doctorkeng โทร 081-5303666
#ปวดพับใน #ปวดหลังเข่า #ถุงน้ำหลังเข่า #BakersCyst #ก้อนที่ขา #หมอนรองกระดูกฉีก #เข่าเสื่อม #เส้นเลือดขอด #DVT #หมอเก่งกระดูกและข้อ #หมอเก่งเชียงใหม่ #คลินิกกระดูกเชียงใหม่
เอกสารอ้างอิง (References)
- Herman AM, Marzo JM. Popliteal cysts: a prevalent complication of knee derangement. J Bone Joint Surg Am. 2014;96(14):e118.
- Fritschy D, Fasel J, Imbert JC, Bianchi S, Verdonk R, Wirth CJ. The popliteal cyst. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc. 2006;14(7):623-8.
- Steinbach LS, Stevens KJ. Imaging of cysts and bursae about the knee. Radiol Clin North Am. 2013;51(3):433-54.
- Chatzopoulos D, Moralidis E, Markou P, Makris V, Arvanitilas N. Baker's cyst: a study of synovial cyst communication with the knee joint space. Hippokratia. 2008;12(4):232-6.
- Wilhelm AJ, Tkach A, Herring D, et al. Popliteal Fossa Anatomy and Pathology. Semin Ultrasound CT MR. 2018;39(6):634-645.
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น