​

ปวดหน้าเข่า จากกระดูกอ่อนผิวข้อสะบ้าอักเสบ–สึก (Patellofemoral Arthritis) รักษาอย่างไร? 

อาการ “ปวดหน้าเข่า” เป็นหนึ่งในอาการที่พบได้บ่อยมาก โดยเฉพาะผู้หญิงวัยทำงาน คนออกกำลังกาย และผู้ที่เริ่มมีอายุ หลายคนปวดบริเวณรอบลูกสะบ้า เจ็บตอนขึ้นลงบันได นั่งยอง นั่งพับเพียบ หรือขึ้นลงรถ และบางคนปวดตอนนั่งนาน ๆ เหมือนเข่าตึงหรือร้าวลึก ๆ

สาเหตุที่พบมากคือ กระดูกอ่อนผิวข้อสะบ้าอักเสบหรือสึก หรือที่เรียกว่า Patellofemoral Arthritis / Chondromalacia Patellae ซึ่งไม่ใช่โรครุนแรง แต่รักษาให้ดีต้องเข้าใจโครงสร้างและวิธีดูแลที่ถูกต้องครับ

หมอจะเล่าให้ฟังแบบง่าย ๆ พร้อมแนวทางรักษาที่ใช้ในคลินิกจริง

เหตุการณ์จากคนไข้ใกล้ตัว

คุณอังคณา อายุ 37 ปี ชอบออกกำลังกายโดยการวิ่งและปั่นจักรยาน เริ่มมีอาการปวดหน้าเข่าซ้าย โดยเฉพาะเวลาขึ้นลงบันไดหรือย่อตัวลง เธอบอกว่า:

“หมอคะ ปวดแปลบตรงหน้าเข่าทุกครั้งที่ขึ้นบันได บางวันนั่งประชุมนาน ๆ ก็ปวดเหมือนเข่าล้าจนต้องเหยียดขาออกค่ะ”

หลังตรวจ หมอพบว่าเป็น กระดูกอ่อนผิวข้อสะบ้าอักเสบ–สึก ระยะเริ่มต้น ทำให้ผิวข้อเสียดสีกันมากขึ้นในเวลางอเข่า ส่งผลให้เจ็บหน้าเข่าเป็น ๆ หาย ๆ

หลังปรับท่าการออกกำลังกาย เสริมกล้ามเนื้อสะโพก–ต้นขา และฉีดยาลดอักเสบเฉพาะตำแหน่ง อาการดีขึ้นใน 4–6 สัปดาห์

หมอจะอธิบายให้คนไข้แบบเดียวกันในบทความนี้ครับ

กระดูกอ่อนผิวข้อสะบ้าคืออะไร ทำไมถึงสึกได้?

ใต้ลูกสะบ้า (กระดูกสะบ้า) มีผิวกระดูกอ่อนที่ช่วยให้สะบ้าเลื่อนบนกระดูกต้นขาได้อย่างลื่นไหล เมื่อมีแรงกดซ้ำ ๆ หรืองอเข่าบ่อยมากเกินไป ผิวกระดูกอ่อนจะเริ่มเสื่อมและสึกได้

ปัจจัยเสี่ยง เช่น:

• วิ่งหรือปั่นจักรยานในท่าที่เข่าแบกรับแรงมาก
• กล้ามเนื้อสะโพกและต้นขาอ่อนแรง ทำให้สะบ้าวิ่งไม่ตรงร่อง
• นั่งงอเข่านาน (นั่งคุกเข่า นั่งยอง นั่งพับเพียบ)
• เคยบาดเจ็บเข่ามาก่อน
• ลักษณะขาโก่ง / ขาเอียงโดยกำเนิด

เมื่อผิวข้อสึก จะเกิดการเสียดสี ทำให้ปวดบริเวณหน้าเข่า โดยเฉพาะเวลางอเข่าแรง ๆ

อาการที่พบบ่อยในโรคนี้

• ปวดหน้าเข่าหรือรอบลูกสะบ้า
• ปวดมากเมื่อขึ้น–ลงบันได นั่งยอง ย่อตัว หรือยืนนาน
• ปวดตอนนั่งนาน เช่น นั่งรถ นั่งประชุม (เรียกว่า “theater sign”)
• รู้สึกคล้ายเข่าล้า เข่าหนัก หรือสะบ้าฝืด
• อาจมีเสียงลั่นกรอบแกรบเวลาเหยียดหรือยืดเข่า

ถ้าอาการตามนี้ค่อนข้างเข้าได้กับ PF arthritis ครับ

ตรวจอย่างไรให้รู้ว่าเป็นกระดูกอ่อนสะบ้าอักเสบจริง?

1) ตรวจร่างกาย

หมอจะตรวจการเคลื่อนไหวของสะบ้า การกดจุดเฉพาะ การเลื่อนของสะบ้า และดูแนวขา–แนวเข่า

2) อัลตราซาวด์ข้อเข่า

ช่วยดูการอักเสบของเยื่อหุ้มสะบ้า น้ำในข้อ และจุดเสียดสีของเส้นเอ็น

3) เอกซเรย์ (ในบางราย)

ใช้ดูแนวเข่า ความโก่ง–เอียง และกระดูกส่วนอื่น

4) MRI (กรณีต้องประเมินกระดูกอ่อนโดยละเอียด)

เห็นความสึกของผิวข้อสะบ้าอย่างแม่นยำ เหมาะกับเคสเรื้อรัง

รักษาอย่างไรให้หายเร็ว ลดปวด และป้องกันเรื้อรัง?

✔ 1) ปรับพฤติกรรม

• หลีกเลี่ยงนั่งยอง นั่งพับเพียบ นั่งงอเข่านาน
• เวลาลุก–นั่งให้ใช้กล้ามเนื้อต้นขาช่วยมากกว่าลงน้ำหนักบนเข่า
• งดวิ่งลงเขาหรือทางชันช่วงที่ปวด

✔ 2) เสริมกล้ามเนื้อรอบสะโพก–ต้นขา

โรคนี้ดีขึ้นมากเมื่อกล้ามเนื้อแข็งแรง โดยเฉพาะ:

• กล้ามเนื้อสะโพกด้านข้าง (gluteus medius)
• กล้ามเนื้อสะโพกหลัง
• กล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้าและหลัง

เพราะช่วย “พาสะบ้าให้อยู่ในแนวที่ถูกต้อง” ทำให้แรงกดลดลง

✔ 3) กายภาพบำบัด

• ยืดกล้ามเนื้อหน้าขา–สะโพก
• ฝึกการทรงตัว
• ฝึกกลไกการลงน้ำหนักที่ถูกต้อง

✔ 4) ยาแก้อักเสบและคลายกล้ามเนื้อ (ใช้เมื่อจำเป็น)

ช่วยลดปวดเพื่อเริ่มทำกายภาพได้ง่ายขึ้น

✔ 5) ฉีดยาลดอักเสบเฉพาะจุดด้วยอัลตราซาวด์

เหมาะในรายที่เจ็บมากหรือมีการอักเสบของเยื่อสะบ้า

• ใช้ยาปริมาณพอเหมาะ
• ฉีดตรงตำแหน่งที่อักเสบ
• ช่วยลดปวดเร็วและกลับมาใช้งานได้เร็วขึ้น

การฉีดแบบนี้ปลอดภัยกว่าการฉีดแบบ “สุ่มตำแหน่ง” เพราะหมอเห็นตำแหน่งเส้นเอ็นและเยื่อหุ้มข้อแบบจริงเวลาฉีด

✔ 6) ปรับรูปแบบการออกกำลังกาย

ช่วงปวดมากควรเลี่ยง:

• วิ่งระยะไกล
• กระโดดซ้ำ ๆ
• เล่นท่าลงน้ำหนักเข่าเยอะ

แนะนำ:

• เดินเร็ว
• ว่ายน้ำ
• ปั่นจักรยานแบบเบา ๆ

ระยะเวลาฟื้นตัว

ถ้ารักษาถูกวิธี

• ระยะเริ่มต้น: ดีขึ้นใน 4–8 สัปดาห์
• ระยะเรื้อรัง: อาจใช้เวลา 8–12 สัปดาห์

โรคนี้รักษาได้ดีมาก แต่ต้อง “ค่อยเป็นค่อยไป” และทำกายภาพต่อเนื่อง

หมออยากบอกว่า…

กระดูกอ่อนผิวข้อสะบ้าอักเสบหรือสึกเป็นโรคที่พบบ่อย และมักดีขึ้นได้โดยไม่ต้องผ่าตัด ถ้าปรับพฤติกรรมและเสริมกล้ามเนื้ออย่างถูกจุด การตรวจให้รู้ว่าเกิดจากแนวสะบ้าผิดปกติ กล้ามเนื้ออ่อนแรง หรือแรงกดมากเกินไป จะช่วยให้รักษาได้ตรงจุดและหายเร็ว

ถ้ามีอาการปวดหน้าเข่าเรื้อรัง อย่าปล่อยให้เจ็บจนใช้งานไม่ได้ การรักษาตั้งแต่ระยะแรกให้ผลดีกว่ามากครับ

บทความนี้ให้ข้อมูลทั่วไป หากอาการไม่ดีขึ้นควรปรึกษาแพทย์

สามารถปรึกษาปัญหากระดูกและข้อ หรืออาการปวด ได้ที่

ผศ.นพ.ธนินนิตย์ ลีรพันธ์ (หมอเก่ง)

ผู้เชี่ยวชาญโรคกระดูกและข้อ

สอบถามปัญหาโรคกระดูกและข้อ ปวดหลัง ปวดคอ ปวดเข่า ปวดไหล่ กระดูกพรุน ได้ครับ

📱 Line ID: @doctorkeng โทร 081-5303666

#ปวดหน้าเข่า #ข้อสะบ้าอักเสบ #กระดูกอ่อนสึก #patellofemoralarthritis #chondromalaciapatella #หมอเก่งให้ความรู้ #กระดูกและข้อ